175 jaar geleden schrijft Nicolaas Beets onder het pseudoniem Hildebrand het boek de Camera Obscura. In het boek neemt hij in verschillende verhalen de burgerlijkheid op de hak. Het boek groeit uit tot een van de meest gelezen boeken uit de negentiende eeuw. Een bestseller in zijn tijd.
De schrijver in studentenmantel, met hoed in de hand, verheven op zijn voetstuk. Hij kijkt op afstand naar zijn romanfiguren. Als je goed kijkt zie je dat beeldhouwer Bronner zijn eigen hoofd heeft afgebeeld.
Beeldhouwer Jan Bronner
Het boek was zo populair dat men er een monument voor wilde oprichten. Ter gelegenheid van de honderdste geboortedag van Beets, in 1914, start een ontwerpwedstrijd voor een Hildebrand Monument. Jan Bronner wint met zijn ontwerp van een achtkantige fontein waarbij op iedere hoek een beeld van een figuur uit het boek staat en op dertig meter afstand, verhoogd het geheel overziend, het beeld van verteller Hildebrand. De beoogde plaats voor het monument is Haarlem, de geboorteplaats van Beets.
Het duurde 50 jaar
Het maken van de beeldengroep en het realiseren van de plaatsing nemen bijna vijftig jaar in beslag. Bronner werkt maar door en door aan de beelden, die steeds gestileerder worden. Ondanks aandringen van zijn opdrachtgevers nam Bronner de tijd om zijn werk te maken.
In 1948 zijn ze klaar en staan ze op een expositie in het Stedelijk Museum van Amsterdam. Maar vanwege het moeizaam bijeenbrengen van gelden om het te plaatsen, duurt het nog tot 1962 voordat het monument onthuld wordt. Maar er was ook geruzie over de plek waar de beeldengroep zou moeten komen. Bronner hield voet bij stuk: de beeldengroep moest ten zuiden van de Hertenkamp komen. Hij kreeg uiteindelijk zijn zin.
Het staat op de plek die, zoals Bomans in 1948 schrijft, ‘de atmosfeer ademt der Camera Obscura’. Een plek ook die, zoals beeldhouwer Andriessen in 1949 optekent, ‘de plaats is voor het monument geschapen, zoals het monument voor de plaats geschapen lijkt te zijn. Iedereen ziet dat de beelden daar behoren te staan en iedereen begrijpt dat dit monument een lust voor het oog is en een trots voor Haarlem. Dit deel van de Hout staat ten dienste van het Hildebrandmonument, zonder dit monument is het verminkt.’
Nop Maas vergelijkt de totstandkoming van het Hildebrandmonument met een soap. ‘Op afstand de langstlopende soap in Nederland, bijna honderd jaar!’.
De beelden zijn weg!
De beelden zijn uitgehakt in Frans Euville-kalksteen. De steensoort bleek niet goed bestand tegen weer en wind. Vandalen beschadigden de beelden. De beelden zijn in 1983 verwijderd. De originele beelden, eigendom van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, zijn in 1990 na restauratie en zonder fonteinbak herplaatst in Heino in de beeldentuin van museum Het Nijenhuis. Zes fonteinbeelden en Hildebrand staan in de beeldentuin; Suzette Noiret en Van der Hoogen ontbreken en staan in het depot.
In Haarlem werden de originelen vervangen door kunststof replica’s. Die werden echter in brand gestoken waarna de gemeente Haarlem in 2009 de vernielde beelden heeft weggehaald. Alleen Hildebrand stond nog hoog op zijn sokkel in de Haarlemmerhout, uitkijkend op een kale fonteinbak vol graffiti.
De beelden zijn weer terug!
Op het initiatief van Haarlemmers ontstond een samenwerking tussen de gemeente Haarlem en de Stichting Hildebrandmonument. Het resultaat daarvan werd onthuld op de 200e geboortedag van Beets. De beelden staan er mooi bij, de fontein spuit weer en de omgeving is opgeknapt. Het is een plek waar menigeen graag vertoeft.
Jan Bronner en zijn beelden
Professor Jan Bronner was van 1914 tot 1947 hoogleraar aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten. Zijn motto en levensvisie was: beeldhouwen is een vorm van leven. Hij heeft veel kunstenaars opgeleid zoals Mari Andriessen.
Zijn credo was: beeldhouwkunst is architectuur, architectuur is beeldhouwkunst. Hij brak met de traditionele vorm van een (solistisch) standbeeld. Met het monument maakte hij een architecturale eenheid van fonteinbak, beelden en omgeving.
In de beelden is goed te zien hoe zijn werk werd beïnvloed door de architecten van de Amsterdamse School in de bouwkunst.
Het herstel van het Hildebrandmonument is een initiatief van:
in samenwerking met:
